12 paź Opóźniony Rozwój Mowy ORM – terapia
Trochę teorii, czyli czym jest opóźniony rozwój mowy.
Przywołując definicję opóźnionego rozwoju mowy warto odwołać się do definicji Grażyny Jastrzębowskiej, która wskazuje na różne przyczyny powstawania zaburzeń rozwoju mowy, a które charakteryzują się wolniejszym tempem nabywania kompetencji i sprawności językowej i mogą dotyczyć zarówno mówienia jak i rozumienia. Autorka zaznacza również, że stwierdzenie opóźnień w nabywaniu języka może (ale nie musi!) być pierwszym z symptomów poważniejszych problemów w rozwoju dziecka. Prościej mówiąc, Opóźniony rozwój mowy stwierdza się wówczas, gdy dziecko nie osiąga danych umiejętności językowych w określonym czasie. O etapach rozwoju mowy możecie przeczytać TUTAJ
Jastrzębowska zaproponowała również podział na SORM i NORM. Czym są?
SORM, czyli samoistny opóźniony rozwój mowy wynika m.in. z braku dojrzałości aparatu artykulacyjnego, występowania ORM w rodzinie (czynnik genetyczny), nieodpowiednej stymulacji słownej, opóźnionego rozwoju motorycznego. Może być związany z indywidualnym tempem rozwoju dziecka, a deficyty samoistnie wyrównują się do 3 roku życia dziecka. Warto jednak zaznaczyć, że rozwój rozumienia jest na odpowiednim poziomie.
NORM, czyli niesamoistny opóźniony rozwój mowy jest wynikiem wtórnym do innych poważniejszych zaburzeń m.in. uszkodzony słuch, afazja, autyzm, upośledzenie umysłowe i inne. Jego objawami mogą być brak dalszego rozwoju czy regres mowy.
Co powinno zaniepokoić rodzica?
• pierwszy rok życia:
– kiedy ok. 3-4 miesiąca życia nie pojawi się głużenie (wokalizacje dźwięków)
– kiedy po 6 miesiącu życia nie pojawi się gaworzenie, czyli naśladowanie przez dziecko dźwięków wydanych przez siebie oraz przez dorosłych (cmokanie, mlaskanie, powtarzanie sylab).
• od 1 do 2 roku życia
– kiedy w mowie dziecka nie pojawiają się słowa na konkretne przedmioty, osoby z otoczenia – warto tutaj zaznaczyć, że słowem może być wyrażenie dźwiękonaśladowcze (np. uuuuu na samolot), sylaba (np. bu na buty) lub wypowiedziane przez dziecko całe słowo (np. lala);
– dziecko nie reaguje na proste polecenia.
• od 2 do 3 roku życia
– kiedy na początku drugiego roku życia w mowie dziecka nie pojawią się proste zdania dwuczłonowe (np. mama da, tata pi),
– słownik dziecka nie będzie dalej wzbogacał się o nowe słowa (słownik dwulatka powinien liczyć już ok. 50 słów)
– w mowie dziecka nie występują głoski k,g, t,d,n,l.
• od 3 do 7 roku życia
– jeśli dziecko na początku tego etapu nie buduje zdań złożonych trzy lub więcej elementowych,
– jeśli zdania są zniekształcone pod względem gramatycznym,
– jeśli słownik dziecka nie przyrasta w szybkim tempie,
– jeśli ok. 4 roku życia nie ma głosek s,z,c,dz, około 5 roku sz,ż,cz,dż a koło 6-7 głoski r.
Jak przebiega terapia opóźnionego rozwoju mowy?
Terpia ORM przebiega nie tylko w gabinecie specjalisty. To rodzice/opiekunowie i stworzone przez nich środowisko są najważniejszym ogniwem prowadzonych działań. Do zadań opiekunów należy m.in. utrzymywanie prawidłowej więzi emocjonalnej z dzieckiem, rozmowy dzieckiem (wolne tempo, proste zdania, danie dziecku czas na odpowiedź), budzenie radości mówienia, kąpiel słowna – dostosowana ilość słów, żeby dziecka nie „utopić” w słowach, przekształcanie komunikatów dziecka w sensowną treść, opowiadanie przez matkę jakie czynności wykonuje, zapewnienie dziecku kontaktu z rówieśnikami, utrzymywanie kontaktu wzrokowego i inne.
Terapię logopedyczną zawsze poprzedza wywiad z rodzicem oraz dokładna diagnoza dziecka. Podczas ustalania planu terapii należy zawsze pamiętać, ze każde dziecko jest inne, i to terapię należy dostosować do dziecka, a nie dziecko do terapii. Kolejnym etapem jest właśnie terapia, która rozpoczyna się od umiejętności najłatwiejszych dla dziecka, aby zapewnić mu sukces już na samym początku. Na początku ważnym ćwiczeniem jest ćwiczenia rozumienia, bez którego mowa się nie rozwinie. Wzbogacanie słownictwa rozpoczyna się od rozpoznawania konkretnych przedmiotów, następnie przedstawionych na obrazkach. W dalszej kolejności dziecko uczy się czasowników, a potem tworzenia zdań. Formy gramatyczne dziecko opanowuje w trakcie odpowiadania na pytania, opowiadania, zabawie funkcjonalnej.
W trakcie terapii usprawnia się słuch muzyczny oraz fonematyczny. Ważnym elementem terapii są także ćwiczenia ogólnorozwojowe, które wspomagają rozwój funkcji poznawczych (tj. pamięć wzrokowa, słuchowa, percepcja wzrokowa, percepcja słuchowa) odpowiedzialnych za rozwój dziecka i rozwój mowy. Wszystkie wymienione ćwiczenia prowadzone są w formie zabawy oraz w życiu codziennym, ponieważ ich celem jest sprawianie dziecku radości i pomoc w pokonywaniu przez niego pojawiających się przeszkód.
Literatura
1. Jastrzębowska G. (2005), Opóźnienie rozwoju mowy, w: Gałkowski T., Szeląg E., Jastrzębowska G (red.), Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 360-379.
2. Jastrzębowska G., O. Pelc-Pękała (2003), Diagnoza i terapia opóźnionego rozwoju mowy, w: Gałkowski T., Jastrzębowska G. (red.), Logopedia – pytania i odpowiedzi. Podręcznik Akademicki, t. 2, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, str. 346- 362.
3. Panasiuk J. (2015), Postępowanie logopedyczne w przypadkach alalii i niedokształcenia mowy o typie afazji, w: Grabias S., Panasiuk J., Woźniak T. (red.), Standardy 59 postępowania logopedycznego, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, str. 309-346